भांडवल कसे उभे करावे ?

नोकरी करायची की व्यवसाय ह्या प्रश्नाला केवळ भांडवल नाही म्हणून नोकरीचा निर्णय घेणारे कित्येक तरुण मी पाहिले आहेत. कितीतरी ठिकाणी Poll (मतदान) घेतल्यानंतर मिळालेले उत्तर जाणून घेतले. मराठी उद्योजकाला व्यवसाय सुरू करताना सर्वात मोठी समस्या कोणती? हा प्रश्न विचारला असता एका ठिकाणी मिळालेल्या मतदानाची आकडेवारी देत आहे.

भांडवल नसणे (३६६ मते)
मार्गदर्शन नसणे (२१३ मते)
कुटुंबातील व्यक्तीचा पाठिंबा नसणे (१२७ मते)
मार्केटिंग न करता येणे (९३ मते)
मानसिकता व यशाबाबत साशंकता (५५ मते)
सरकारी अडथळे (४१ मते)
चुकीचे निर्णय (२८ मते)

म्हणजेच भांडवल नसणे ही समस्या सर्वाधिक उद्योजकांना जाणवत असल्याचे निदर्शनास आले आहे. तुम्हाला हवे तेवढे भांडवल मिळाले तर काय करणार? असा प्रश्न स्वतःला विचारा. तुमच्याकडे तुम्ही जो बिझनेस करणार आहात त्याचा बिझनेस प्लॅन बनविलेला आहे का? त्या व्यवसायासाठी कराव्या लागणाऱ्या सगळ्या गोष्टी करायला तुम्ही तयार आहात का? त्याची तुम्हाला पूर्ण माहिती आहे का? तुमच्याकडे या प्रश्नांची उत्तरे असली, तर लगेच तुम्हाला भांडवलदार उपलब्ध आहेत. नसतील तर आपण त्याची तयारी करुन घेऊ.

भांडवल उभारणीचे काही पर्याय :

📌 बँका – बँकेसाठी सर्वात महत्त्वाची माणसे असतात ती म्हणजे कर्जदार. ठेवीदारापेक्षा बँकांना कर्जदाराची गरज जास्त असते; कारण बँका चालवण्यासाठी लागणारा पैसा हा कर्जदाराकडून मिळालेल्या व्याजातूनच मिळत असतो. त्यामुळे बँका कर्ज देण्यासाठी उद्योजकांचा शोध घेत असतात. मात्र त्यांना कर्जाची रक्कम व व्याज योग्य वेळी आपण परत करु शकतो, या गोष्टीची खात्री पटवून देणे गरजेचे असते. एकदा आपण बँकेला कर्ज फेडण्याची खात्री पटवून देऊ शकलो की,० बँक आपल्याला लागेल एवढे कर्ज उपलब्ध करुन देते. आपणही आपला व्यवसाय अधिक जोमाने वाढवण्याची जबाबदारी स्वतःच्या खांद्यावर घेऊन ती पार पाडून व्यवसायाच्या वेगवान वृध्दीची गुरुकिल्ली प्राप्त करु शकतो.

📌 HNI, NRI – एचएनआय म्हणजे High Networth Individual. काही भरपूर संपत्ती कमावलेली माणसे आपल्या समाजात असतात. त्यांना आपले पैसे काही नवीन व्यवसाय करणाऱ्या होतकरु तरुणांना मदत म्हणून द्यायचे असतात. यापैकी काही एचएनआय हे भागीदारी (Partnership) मागतात, तर काही लोकांना खात्रीशीर (fixed return) पैसे परत हवे असतात. ह्या लोकांपर्यंत आपली व्यवसायाची संकल्पना पोहोचवणे गरजेचे असते. अशा लोकांचे संपर्क क्रमांक, ईमेल असल्यास त्यांना आपला बिझनेस प्लॅन पाठवावा व नंतर त्यांना आपण बिझनेस प्लॅन पाठवल्याची व त्यांना तो पोहोचला असल्याची खात्री करुन घ्यावी.

भारताबाहेर राहणारे अनिवासी भारतीय म्हणजेच NRI (Non Resident Indian) या लोकांकडे बऱ्यापैकी पैसे असतात. त्यांना भारताविषयी आस्था असते. ती व्यक्त करण्यासाठी व त्यातून ते गुंतवणूक करण्यास तयार असतात. त्यातून येणारी मिळकत ही रिटायरमेन्ट साठी वापरता यावी म्हणून जमा करुन ठेवतात; म्हणून हे पैसे दीर्घ कालावधीसाठी वापरता येतात. फक्त प्रत्येक प्रकारच्या गुंतवणूकदाराचे पैसे इमानेइतबारे परत करावेत. कारण आपल्याला वेळोवेळी व्यवसायवाढीसाठी लागणारे पैसे ते देऊ करतात, त्यामुळे वेळच्यावेळी परत पैसे दिल्यामुळे त्यांचा आपल्यावर विश्वास बसतो.

📌 अँजेल इन्व्हेस्टर्स : अँजेल इन्व्हेस्टर्स म्हणजे अशी लोकं ज्यांच्याकडे भरपूर पैसे असतात आणि ते सुरुवातीच्या काळात नवउद्योजकांना पतपुरवठा करत असतात. त्याबदल्यात त्यांना कंपनीत भागीदारी द्यावी लागते. केलेल्या गुंतवणुकीवर चांगला परतावा मिळावा अशी त्यांची अपेक्षा असते. यांचा सर्वात मोठा फायदा म्हणजे या लोकांचं नेटवर्क खूप मोठं असतं. त्याचा फायदा करून घेता येतो. दुसरा फायदा म्हणजे, जसे कर्ज घेतले की दुसऱ्या महिन्यापासून हप्ते सुरु होतात, तसं इथे होत नाही. इन्वेस्टर्सनी दिलेले पैसे परत करण्याची गरज नसते, कारण त्या बदल्यात तुम्ही कंपनीचे शेअर्स त्यांना विकलेले असतात. त्यामुळे व्यवसाय वाढला तर त्यांचा फायदा होतो आणि बुडाला तर त्यांचे पैसेही बुडतात.

📌 *क्राउड फंडिंग – *आजूबाजूच्या सामान्य माणसांकडून कमी प्रमाणात व जास्तीत जास्त लोकांकडून पैसा उभा करुन मोठे भांडवल उभे करता येते. ५०० लोकांकडून १००० रुपये प्रत्येकी एक वर्षासाठी कर्जाऊ घेतल्यास ५ लाख रुपये सहज उभे करता येतात. आपला प्रस्ताव हा आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करुन कमीत कमी वेळात जास्तीत जास्त लोकांपर्यंत पोहोचवता येतो. बल्क एसएमएस, सोशल मिडीया व बल्क ईमेल या माध्यमातून आपण हे जास्तीत जास्त लोकांपर्यत पोहोचवू शकतो. उत्पादने बाजारात आणण्यापूर्वी आगाऊ नोंदणी करणे हाही एक भांडवलनिर्मितीचा मार्ग आहे. काही वर्षापूर्वी रिलायन्स कंपनीने ५०० रुपयात मोबाईल देण्याची घोषणा करुन आगाऊ नोंदणी (Advance Booking) करुन लाखो रुपयांचे भांडवल उभे केले होते व नंतर काही महिन्यांनी ग्राहकांना मोबाईल दिले. टेस्ला इलेक्ट्रिक कारसाठी सुद्धा हाच मार्ग वापरला गेला आहे.

मुक्त अर्थव्यवस्थेमुळे थेट परकीय गुंतवणूक हाही भांडवलनिर्मितीचा पर्याय उपलब्ध आहे. आपण जेवढी अधिक कल्पकता वापरु तेवढे अधिक पर्याय आपण स्वतःच निर्माण करु शकतो व त्यातून हवे तेवढे भांडवल उभे करता येते. त्यासाठी अतिशय उत्तम असा बिझनेस प्लॅन आपल्याकडे तयार असायला हवा.

भांडवल उभा करताना तारण नसेल तर काय करायचे? याबाबत पुढील लेखात जाणून घेऊ.

• अमोल चंद्रकांत कदम, नवी अर्थक्रांती