नवीन लेबर कोड्समुळे मिळणार दीर्घकालीन सुरक्षा -New Labour Laws In India 2025

0 0 4 minutes read

कामाचे तास, वेतन आणि सुरक्षितता – जाणून घ्या नवीन लेबर कोड्सची संपूर्ण माहिती

केंद्र सरकारने २१ नोव्हेंबरपासून देशभर नवीन लेबर कोड्स लागू करण्यास सुरुवात केली असून, त्यामुळे विविध क्षेत्रांतील लाखो कामगारांना मोठा फायदा होणार आहे. गिग वर्कर, कॉन्ट्रॅक्ट कर्मचारी तसेच आयटी आणि मीडिया क्षेत्रातील प्रोफेशनल्स, या सर्वांसाठी हे कायदे महत्त्वाचे ठरणार आहेत. या नवीन कोड्सचा मुख्य उद्देश म्हणजे कामगारांचे हक्क अधिक मजबूत करणं, त्यांच्या कामाच्या वातावरणात पारदर्शकता आणणं आणि सुरक्षितता वाढवणं.अनेक वर्षांपासून बदलांची प्रतीक्षा करणाऱ्या कामगारांसाठी हे नवे नियम दीर्घकालीन संरक्षण देणारे ठरणार आहेत.

खासगी कंपन्यांमध्ये काम करणाऱ्या प्रत्येक कर्मचाऱ्याने या बदलांबद्दल माहिती ठेवणं खूप आवश्यक आहे, कारण या नव्या बदलामुळे वेतनरचना, कामाचे तास, सुट्ट्या, सामाजिक सुरक्षा, निवृत्ती लाभ आणि कंपनीची जबाबदारी अशा अनेक गोष्टींमध्ये महत्त्वपूर्ण बदल झाले आहेत. हे नियम लागू झाल्यानंतर कर्मचारी आणि नियोक्ता दोघांचेही कामकाज अधिक स्पष्ट व नियमबद्ध होणार आहे. त्यामुळे आपल्या हक्कांची योग्य जाणीव ठेवण्यासाठी आणि उपलब्ध फायद्यांचा लाभ घेण्यासाठी हे नवीन लेबर कोड्स नेमके काय आहेत आणि ते तुमच्या नोकरीवर कसा परिणाम करतील, हे आपण आजच्या लेखात समजून घेऊया.

कामाचे तास आणि ओव्हरटाईमचे नवे नियम

कामगारांच्या सुरक्षिततेसाठी आणि त्यांना योग्य मोबदला मिळावा म्हणून सरकारने कामाचे तास आणि ओव्हरटाईमसंबंधी नवीन नियम लागू केले आहेत. आता ओव्हरटाईमसाठी किमान वेतनाच्या दुप्पट रक्कम देणं अनिवार्य करण्यात आलं आहे. तसंच ओव्हरटाईम करणं हे पूर्णपणे ऐच्छिक असेल. कोणत्याही कामगारावर त्यासाठी जबरदस्ती केली जाऊ शकत नाही. याशिवाय, प्रत्येक राज्य सरकारला त्यांच्या परिस्थितीनुसार ओव्हरटाईमची कमाल मर्यादा ठरवण्याचा अधिकार देण्यात आला आहे.

कामगारांना अधिक सुविधा मिळाव्यात म्हणून सुट्ट्या आणि वेतनासाठी लागणाऱ्या आवश्यक कामकाजाच्या दिवसांमध्येही बदल करण्यात आला आहे. पूर्वी २४० दिवस काम करण्याची अट होती, ती आता १८० दिवसांवर आणण्यात आली आहे. त्यामुळे कामगारांना सुट्या मिळवणं आणि इतर लाभ घेणं अधिक सोयीचं होणार आहे.

ESI योजनेचा विस्तार

ESI म्हणजे Employee State Insurance योजना आता अधिक व्यापक स्वरूपात लागू केली जात आहे. आधी केवळ काही विशिष्ट उद्योगांपुरती मर्यादित असलेली ही योजना आता दुकाने, बागायत उद्योग, छोटे व मोठे कारखाने अशा अनेक क्षेत्रांतील कर्मचार्‍यांसाठी उपलब्ध होणार आहे. त्यामुळे अधिक कामगारांना कमी खर्चात आरोग्य संरक्षणाचा फायदा मिळू शकेल.

या योजनेत कामगारांना वैद्यकीय विमा, मातृत्व लाभ आणि अपंगत्व संरक्षण यांसारखे महत्त्वाचे फायदे दिले जातात. ESI योजनेंतर्गत येणाऱ्या सुविधांमुळे कामगारांना सरकारी आरोग्य सेवा अधिक सोयीस्कर आणि परवडणारी ठरणार असून, त्यांच्या आणि त्यांच्या कुटुंबाच्या आरोग्याची अधिक चांगली काळजी घेतली जाईल.

मीडिया व डिजिटल कर्मचाऱ्यांसाठी औपचारिक नियुक्ती पत्र

मीडिया आणि डिजिटल क्षेत्रातील कर्मचाऱ्यांसाठी आता औपचारिक नियुक्ती पत्र देणं अनिवार्य करण्यात आलं आहे. यात OTT प्लॅटफॉर्मवरील कर्मचारी, पत्रकार, डिजिटल संपादक आणि कंटेंट क्रिएटर्स यांचा समावेश होतो. यामुळे या क्षेत्रातील कामकाज अधिक नियमबद्ध आणि पारदर्शक होण्यास मदत होईल.

नियुक्ती पत्रामुळे कामाचे तास, जबाबदाऱ्या आणि वेतन यांचा स्पष्ट तपशील कर्मचाऱ्यांना मिळेल. यामुळे त्यांच्या हक्कांची खात्री वाढेल आणि कार्यस्थळावरील सुरक्षितता व स्थैर्य अधिक मजबूत होईल.

ग्रॅच्युइटीच्या नियमात बदल

ग्रॅच्युइटीसंबंधीच्या नियमांमध्ये मोठा बदल करण्यात आला असून, यामुळे लाखो कामगारांना थेट फायदा होणार आहे. पूर्वी ग्रॅच्युइटी मिळवण्यासाठी कंपनीत सलग पाच वर्षे काम केलेलं असणं आवश्यक होतं. मात्र, नवीन नियमांनुसार आता फक्त एक वर्षाची सेवा पूर्ण केली तरी कर्मचारी ग्रॅच्युइटीसाठी पात्र ठरेल. याशिवाय, काही कॉन्ट्रॅक्ट कामगारांनाही या योजनेत समाविष्ट करण्यात आलं आहे, जे त्यांच्या दृष्टीने महत्त्वाचा बदल ठरतो.

या सुधारित नियमामुळे कंपनीत कमी कालावधी नोकरी करणाऱ्या कर्मचार्‍यांनाही आर्थिक लाभ मिळू शकेल. पूर्वी कमी कालावधी काम करणाऱ्या कर्मचाऱ्यांना ग्रॅच्युइटीचा लाभ मिळत नसल्याने त्यांना मोठं नुकसान होत असायचं, परंतु आता ही अडचण दूर झाली आहे. एकूणच, कमी कालावधीची नोकरी असली तरीही आर्थिक सुरक्षा मिळण्याचा मार्ग उघडल्यामुळे हा बदल कामगारांसाठी अत्यंत फायद्याचा ठरणार आहे.

नियुक्ती पत्र अनिवार्य

नवीन नियमांनुसार, आता प्रत्येक कंपनीने कर्मचाऱ्याला नोकरी स्वीकारताना औपचारिक नियुक्ती पत्र देणं बंधनकारक केले आहे. यापूर्वी अनेक ठिकाणी तोंडी बोलणं किंवा अनौपचारिक करारांवर भर दिला जात होता, परंतु आता प्रत्येक कर्मचारीला जॉइनिंगवेळी त्याच्या नोकरीची संपूर्ण माहिती लेखी स्वरूपात मिळणार आहे. त्यामुळे नोकरीची प्रक्रिया अधिक अधिकृत आणि व्यवस्थित होणार आहे.

नियुक्ती पत्रामध्ये पगार, कामाचे तास, कामाचे स्वरूप आणि जबाबदाऱ्या यासंबंधी सर्व तपशील स्पष्टपणे नमूद केले जातात. यामुळे भविष्यातील गैरसमज, वाद किंवा चुकीच्या अपेक्षा टाळता येतात. कर्मचारी आणि नियोक्ता दोघांमध्येही विश्वास वाढतो आणि कामकाज अधिक पारदर्शक व नियमबद्ध होते. एकूणच, हा बदल रोजगार प्रक्रियेला अधिक सुरक्षित आणि स्पष्ट बनवतो.

वेळेवर पगार देणं बंधनकारक

नवीन लेबर कोडनुसार आता सर्व क्षेत्रातील कर्मचाऱ्यांना वेळेवर पगार देणं अनिवार्य करण्यात आले आहे. जर पगार उशिरा दिला गेला, तर नियोक्त्यांवर दंड आकारला जाऊ शकतो. यामुळे कामगारांच्या पगाराची सुरक्षितता वाढेल आणि त्यांच्या आर्थिक हक्कांचे संरक्षण होईल. तसेच, कामाच्या ठिकाणी अपघाताची व्याख्या देखील विस्तृत केली आहे. घरून कामावर जाताना किंवा कामावरून घरी परतताना झालेला अपघात देखील रोजगारसंबंधित मानला जाईल आणि अशा वेळी कामगाराला सर्व लाभ, भरपाई आणि विमा मिळणार आहे.

याशिवाय, केंद्र सरकारने देशभरासाठी एकसमान किमान वेतन दर निश्चित केला आहे. याचा अर्थ कोणतेही राज्य यापेक्षा कमी वेतन ठरवू शकणार नाही. या बदलामुळे देशभरातील सर्व कामगारांना न्याय्य आणि एकसमान वेतन मिळेल, ज्यामुळे आर्थिक असमानता कमी होईल आणि कामगारांचे अधिकार अधिक मजबूत होतील.

IT, ITES, निर्यात आणि वस्त्रोद्योगातील कर्मचाऱ्यांसाठी नियम

IT, ITES, निर्यात आणि वस्त्रोद्योगातील कर्मचाऱ्यांसाठी नवीन नियम लागू झाले आहेत. या क्षेत्रातील प्रत्येक कर्मचाऱ्याला पगार महिन्याच्या ७ तारखेपर्यंत मिळणं अनिवार्य आहे. जर पगार उशिरा दिला गेला, तर कंपनीवर कारवाई केली जाऊ शकते. हे नियम खास करून आयटी आणि निर्यात क्षेत्रातील लाखो कर्मचाऱ्यांसाठी आर्थिक सुरक्षा सुनिश्चित करतात आणि त्यांच्या हक्कांचे संरक्षण करतात.

याशिवाय, ४० वर्षांवरील कर्मचाऱ्यांसाठी कंपनीने दरवर्षी मोफत आरोग्य तपासणी करणं बंधनकारक केलं आहे. तपासणीचा सर्व खर्च कंपनी उचलेल. यामुळे कर्मचाऱ्यांचे आरोग्य सुरक्षित राहील, वेळेवर रोगांचे निदान होईल आणि दीर्घकालीन आरोग्य समस्या टाळता येतील. एकूणच, हा बदल कामगारांसाठी आर्थिक आणि आरोग्यदृष्टीने दोन्ही दृष्ट्या फायदेशीर आहे.

मित्रांनो, नवीन लेबर कोडमुळे देशातील कामगारांच्या अनेक वर्षांच्या समस्या आणि अडचणी लक्षात घेऊन मोठे बदल करण्यात आले आहेत. या सुधारित कायद्यांमुळे वेतनाची सुरक्षितता, आरोग्य संरक्षण, कामकाजातील पारदर्शकता आणि कर्मचारी हक्क अधिक मजबूत होतील. नियम लागू झाल्यानंतर खासगी क्षेत्रातील कर्मचाऱ्यांचा आत्मविश्वास वाढेल आणि कामाचे वातावरण अधिक सुरक्षित व सुव्यवस्थित बनेल.

आणखी वाचा